مهمترین علت ریزش مو مردان چیست؟

ریزش مو، یا آلوپسی، یک مشکل پوستی شایع است که میلیون‌ها مرد را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پدیده از دست دادن غیرطبیعی موهای سر، صورت یا بدن را توصیف می‌کند و از ریزش جزئی روزانه (۵۰ تا ۱۰۰ تار) تا کچلی کامل متغیر است. در مردان، عوامل هورمونی، ژنتیکی و محیطی علل اصلی ریزش مو را تشکیل می‌دهند. آمارها نشان می‌دهند حدود نیمی از مردان بالای ۵۰ سال دچار ریزش مو هستند که ریزش موی آنها اغلب از دهه ۲۰ زندگی آغاز می‌شود. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و انجمن‌های پزشکی مانند American Academy of Dermatology تأکید دارند که ریزش مو نه تنها یک مسئله زیبایی‌شناختی است، بلکه می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات سلامتی زیربنایی نیز باشد.

در بین انواع ریزش مو، شایع‌ترین نوع در مردان، آلوپسی آندروژنتیک است که کیفیت زندگی ایشان را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد تا مهمترین علت ریزش مو مردان را با تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار دهیم.

این متن برای شما مفید است: همه چیز درباره ماینوکسیدیل، داروی رشد مو

 

علت ریزش مو مردان و نقش هورمون‌ها

هورمون‌ها و عوامل ژنتیک نقش مهمی در ریزش موی مردان دارند. در این قسمت، سه دسته از عوامل شامل دی‌هیدروتستوسترون، هیپوتیروئیدیسم و آندروژن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

دی‌هیدروتستوسترون

در مطالعات و بررسی‌های مرتبط با علت ریزش مو مردان، دی‌هیدروتستوسترون (DHT) یکی از عوامل اصلی ریزش مو شناخته می‌شوند که از طریق تبدیل تستوسترون توسط آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز تولید می‌گردند. DHT به گیرنده‌های آندروژنی فولیکول‌های مو متصل می‌شود و چرخه رشد را مختل می‌کند، منجر به کوچک‌شدن فولیکول‌ها، نازک‌شدن موها و ریزش تدریجی می‌شود. این فرآیند در الگوی آلوپسی آندروژنتیک شایع است و از خط رویش مو یا تاج سر آغاز می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که سطح بالای DHT در ۸۰-۹۰ درصد موارد ریزش موی مردانه نقش داشته و با ژنتیک ترکیب می‌شود. در این قبیل موارد، درمان‌هایی مانند فیناستراید با مهار آنزیم تولید DHT، ریزش را متوقف می‌کنند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند کاهش میل جنسی داشته باشند.

 

هیپوتیروئیدیسم

هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید می‌تواند ریزش مو را تشدید کند. این وضعیت به دلیل کمبود هورمون تیروئید، چرخه رشد مو را کند کرده و موها را در مرحله استراحت نگه می‌دارد. نتیجه این امر، ریزش گسترده و دیفیوز مو است که ممکن است ناشی از بیماری‌های خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو باشد. علائم دیگر این بیماری شامل خستگی، افزایش وزن و افسردگی است. هایپرتیروئیدیسم نیز می‌تواند منجر به ریزش ناگهانی مو شود، اما این نوع ریزش کمتر شایع است. تشخیص این اختلالات از طریق آزمایش خون TSH و T4/T3 انجام می‌شود و درمان با داروهای جایگزین مانند لووتیروکسین می‌تواند ریزش مو را متوقف کند. در صورت عدم درمان، ریزش مو ممکن است دائمی شود.

 

DHT و آندروژن‌ها

علت ریزش مو مردان و زنان به دلیل تفاوت‌های هورمونی متفاوت است. در مردان، DHT و آندروژن‌ها باعث ایجاد الگوی مشخصی از کچلی می‌شوند و ژنتیک نقش کلیدی در این زمینه دارد به طوری که حدود ۵۰ میلیون نفر در آمریکا به این مشکل مبتلا هستند. در زنان، ریزش مو اغلب به صورت دیفیوز است و به تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، یائسگی یا PCOS مربوط می‌شود. همچنین، استرس و کمبود آهن نیز از عوامل شایع در این زمینه هستند. آمار نشان می‌دهد که ریزش مو در زنان کمتر است و حدود ۴۰ درصد از زنان بالای ۵۰ سال با این مشکل مواجه‌اند. درمان‌ها نیز در این دو گروه متفاوت است: مردان معمولاً از فیناستراید استفاده می‌کنند، در حالی که زنان مینوکسیدیل را ترجیح می‌دهند. همچنین، عوامل روانشناختی در زنان ممکن است شدت بیشتری داشته باشد.

 

الگوی وراثتی ریزش مو

ریزش موی ژنتیکی، که به آن آلوپسی آندروژنتیک گفته می‌شود، شایع‌ترین علت ریزش مو در مردان است و حدود ۹۵ درصد از موارد را شامل می‌شود. این الگو از والدین به فرزندان منتقل می‌شود و تحت تأثیر ژن‌های خاصی قرار دارد. ژن AR (آندروژن ریسپتور) نقش مهمی در حساسیت فولیکول‌های مو به DHT ایفا می‌کند. اگر این ژن از سمت پدر به ارث برسد، احتمال ریزش مو افزایش می‌یابد. در خانواده‌هایی که سابقه کچلی دارند، پسران معمولاً در دهه ۲۰ زندگی خود دچار ریزش مو می‌شوند. مطالعات ژنتیکی نشان می‌دهند که چندین ژن، از جمله ژن‌های موجود در کروموزوم‌های X و Y، در این فرآیند دخالت دارند. این نوع ریزش مو غیرقابل برگشت است، مگر اینکه از درمان‌های پزشکی استفاده شود.

 

عوامل محیطی و سبک زندگی

در بررسی علت ریزش مو مردان، عوامل محیطی و سبک زندگی از جمله علل بسیار مهمی هستند که چرخه رشد مو را مختل می‌نمایند. در این قسمت، به بررسی این عوامل و تأثیرات آن‌ها می‌پردازیم.

 

تأثیر استرس بر ریزش مو

استرس یکی از عوامل مهم محیطی است که می‌تواند چرخه رشد مو را مختل و منجر به ریزش مو شود. استرس مزمن هورمون کورتیزول را آزاد می‌کند که به فولیکول‌های مو آسیب می‌زند و مرحله استراحت (تلوژن) را طولانی‌تر می‌کند. این وضعیت به ویژه در مردانی که تحت استرس کاری یا زندگی قرار دارند، موجب ریزش تدریجی مو می‌شود. در برخی از مطالعات مشاهده شده که استرس پس از رویدادهای مهمی چون طلاق یا مرگ عزیزان، می‌تواند ریزش مو را تا ۳۰ درصد افزایش دهد. در مردان، استرس با افزایش آندروژن‌ها ترکیب شده و علت ریزش مو مردان را تشدید می‌کند. درمان‌ها شامل مدیتیشن، یوگا یا مشاوره روان‌شناختی برای کاهش کورتیزول هستند. شناسایی علائم اولیه مانند ریزش ناگهانی مو و تغییر سبک زندگی با خواب کافی و فعالیت‌های آرامش‌بخش می‌تواند به کنترل استرس کمک کند.

 

نقش تغذیه نامناسب در ریزش مو

تغذیه نامناسب یکی از علل شایع ریزش مو است که به ضعف فولیکول‌ها منجر می‌شود. کمبود ویتامین‌ها مانند D، B12، آهن و روی می‌تواند چرخه رشد مو را کند نماید، زیرا این مواد برای تولید کراتین ضروری هستند. رژیم‌های غذایی کم‌کربوهیدرات یا کمبود پروتئین نیز فولیکول‌ها را آسیب‌پذیر می‌کنند. کمبود آهن، به‌ویژه در مردان فعال ورزشی شایع است و می‌تواند باعث ریزش مو دیفیوز شود، زیرا آهن برای انتقال اکسیژن به فولیکول‌ها ضروری است. مطالعات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی با غذاهای فرآوری‌شده، ریزش مو را تا ۲۰ درصد افزایش می‌دهند. همچنین، کمبود روی به دلیل نقش آن در تولید DHT با ریزش مو مرتبط است. برای پیشگیری، مصرف میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های سالم مانند ماهی و مغزها توصیه می‌شود چرا که تغییر به یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند ریزش مو را کاهش دهد.

 

تأثیر آلودگی هوا، سیگار و مواد شیمیایی

آلودگی هوا، دود سیگار و مواد شیمیایی به‌طور مستقیم به فولیکول‌های مو آسیب می‌زنند. سیگار کشیدن رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند که موجب اکسیداسیون موها و کاهش جریان خون به پوست سر می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که سیگاری‌ها ۵۰ درصد بیشتر دچار ریزش مو می‌شوند، زیرا نیکوتین عروق را تنگ می‌کند. همچنین، آلودگی هوا با ذرات ریز خود پوست سر را تحریک کرده و التهاب ایجاد می‌کند. استفاده از شامپوهای قوی و رنگ موهای شیمیایی نیز به خشکی فولیکول‌ها منجر شده و ریزش را تشدید می‌کند. به‌عنوان مثال، رنگ‌های آمونیاکی می‌توانند سطح DHT را افزایش دهند. در چنین مواردی، توصیه می‌شود از محصولات ملایم و ماسک‌های طبیعی استفاده شود. ضمناً اجتناب از سیگار و زندگی در مناطق پاک‌تر نیز می‌تواند به کاهش ریزش کمک نماید.

 

نقش ورزش شدید در ریزش مو

ورزش شدید، به ویژه بدنسازی افراطی، می‌تواند ریزش مو را از طریق افزایش سطح تستوسترون و DHT تشدید کند. در ورزشکاران حرفه‌ای، با بالا رفتن سطح آندروژن‌ها، چرخه طبیعی رشد مو مختل می‌شود. محققان بر این باورند که ورزش بیش از حد می‌تواند ریزش مو را تا ۴۰ درصد افزایش دهد، زیرا در این شرایط بدن پروتئین را بیشتر برای ساخت عضلات مصرف می‌کند و این امر به تضعیف فولیکول‌ها منجر می‌شود.

به‌عنوان مثال، بدنسازانی که از استروئیدها استفاده می‌کنند، معمولاً دچار ریزش موی پیشرفته‌ای می‌شوند. برای پیشگیری از این مشکل، توصیه می‌شود که ورزش به‌طور متعادل انجام شود و به استراحت کافی توجه شود. همچنین، مکمل‌های پروتئین سالم می‌توانند در این زمینه کمک‌کننده باشند، اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد آن‌ها می‌تواند مضر باشد. اگر ریزش مو ناشی از ورزش باشد، کاهش شدت تمرین می‌تواند به متوقف شدن ریزش کمک کند. البته این عامل باید در کنار تغذیه مناسب مورد توجه قرار گیرد و نیاز به تعادل دارد تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.

 

بیماری‌های پزشکی مرتبط با علت ریزش مو مردان

بعضی بیماری‌های پزشکی مانند اختلالات تیروئید و دیابت می‌توانند به عنوان علت ریزش مو مردان عمل کرده و به مشکلات جدی‌تری منجر شوند که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می‌شود.

 

بیماری‌های خودایمنی و آلوپسی آره‌آتا

آلوپسی آره‌آتا یکی از بیماری‌های خودایمنی شایع است که در آن سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله می‌کند و ریزش مو به صورت دایره‌ای ایجاد می‌شود. این بیماری در مردان کمتر مشاهده می‌شود، اما در موارد شدید می‌تواند به آلوپسی توتالیس یا یونیورسالیس تبدیل گردد. معمولاً آلوپسی آره‌آتا در سنین پایین ظاهر می‌شود و می‌تواند با استرس یا عفونت‌های ویروسی مرتبط باشد. مکانیسم این بیماری اختلال در چرخه رشد مو است که در آن فولیکول‌ها به مرحله استراحت (تلوژن) وارد می‌شوند.

درمان این بیماری شامل استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی یا تزریقی است که التهاب را کاهش می‌دهند. در موارد شدیدتر، داروهای ایمونوساپرسور مانند متوترکسات مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر درمان به موقع انجام شود، ریزش مو در این حالت برگشت‌پذیر است. تشخیص این بیماری از طریق بیوپسی پوست سر انجام می‌شود و حمایت روانی نیز اهمیت دارد.

 

اختلالات تیروئید و ریزش مو

اختلالات تیروئید مانند هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید) و هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) می‌توانند ریزش مو را تشدید کنند. در هیپوتیروئیدیسم، کمبود هورمون تیروئید باعث کند شدن چرخه مو می‌شود و موها نازک و شکننده می‌گردند. در حالی که در هایپرتیروئیدیسم، ریزش ناگهانی مو به دلیل متابولیسم سریع رخ می‌دهد. این اختلالات در مردان کمتر شایع هستند، اما می‌توانند علائم دیفیوز ایجاد کنند.

تشخیص این اختلالات با آزمایش خون TSH و T4/T3 انجام می‌شود. درمان هیپوتیروئیدیسم با داروهای جایگزین مانند لووتیروکسین می‌تواند ریزش مو را متوقف کند. اگر درمان انجام نشود، ریزش مو ممکن است دائمی شود. عوامل ژنتیکی یا خودایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو نیز نقش دارند.

 

تأثیر دیابت بر ریزش مو

دیابت می‌تواند با اختلال در گردش خون و سطح قند خون، فولیکول‌های مو را آسیب‌پذیر کرده و ریزش مو را افزایش دهد. در دیابت نوع ۱ یا ۲، ریزش مو به صورت دیفیوز شایع است زیرا عروق کوچک پوست سر آسیب می‌بینند و التهاب میکروسکوپی رخ می‌دهد. در این قبیل موارد، کنترل قند خون می‌تواند ریزش مو را کاهش دهد، اما در صورت عدم کنترل دیابت، ریزش مو پیشرفته می‌شود.

دیابت نه تنها باعث ریزش مو می‌شود، بلکه می‌تواند با عفونت‌های پوستی نیز همراه گردد. برای درمان این وضعیت، کنترل قند خون از طریق انسولین یا داروها ضروری است، زیرا این کنترل به بهبود رشد مو کمک می‌کند. همچنین، مصرف مکمل‌های ویتامین D نیز تاثیر مثبتی در بردارد. تشخیص دیابت معمولاً با آزمایش HbA1c انجام می‌شود و برای پیشگیری از ریزش موی ناشی از این عامل، مدیریت صحیح دیابت بسیار اهمیت دارد.

 

کمبود آهن و آنمی در ریزش مو

کمبود آهن (آنمی) یکی از علل شایع ریزش مو در مردان است و می‌تواند باعث ریزش مو به صورت دیفیوز شود، زیرا آهن برای انتقال اکسیژن به فولیکول‌ها ضروری است. این کمبود معمولاً ناشی از رژیم غذایی نامناسب یا خونریزی داخلی است. موها نازک و شکننده می‌شوند و چرخه رشد آنها مختل می‌شود.

تشخیص کمبود آهن معمولاً با انجام آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آهن و فریتین صورت می‌گیرد. در صورت تشخیص کمبود، درمان شامل مصرف مکمل آهن و تغییر در رژیم غذایی با اضافه کردن موادی مانند گوشت قرمز، اسفناج و حبوبات است. اگر درمان به موقع انجام نشود، ریزش مو ممکن است به شدت پیشرفت نماید. همچنین، در مردان، کمبود آهن اغلب با ورزش‌های شدید مرتبط است.

 

عفونت‌های پوستی و بیماری‌های سیستمیک

عفونت‌های پوستی مانند تینه‌آ کاپیتیس و پسوریازیس می‌توانند ریزش مو را تحریک کنند. تینه‌آ کاپیتیس باعث خارش و ریزش در نواحی عفونی می‌شود، در حالی که پسوریازیس پلاک‌های قرمز ایجاد می‌کند. همچنین، بیماری‌های سیستمیک مانند لوپوس یا HIV نیز می‌توانند باعث ریزش مو شوند، زیرا سیستم ایمنی یا ویروس به فولیکول‌ها آسیب می‌زند.

تشخیص این عفونت‌ها با بیوپسی یا آزمایش خون انجام می‌شود. درمان هم معمولاً با استفاده از داروهای ضدقارچ، کرم‌های استروئیدی یا داروهای سیستمیک صورت می‌پذیرد. معمولاً ریزش مو در این موارد برگشت‌پذیر است. ضمناً، جهت پیشگیری از عفونت‌های پوستی، رعایت بهداشت مناسب و در صورت تداوم ریزش، مشاوره با پزشک متخصص الزامی است.

 این متن را بخوانید: ماینوکسیدل برای رشد مو

 

تأثیر شیمی‌درمانی بر ریزش مو

شیمی‌درمانی برای درمان سرطان، با استفاده از داروهایی مانند سیکلوفسفامید یا داکسوروبیسین، سلول‌های سریع‌التقسیم فولیکول‌های مو را هدف قرار می‌دهد و منجر به ریزش گسترده مو می‌شود. این ریزش معمولاً چند هفته پس از آغاز درمان شروع می‌شود و ممکن است به طور کامل اتفاق بیفتد، اما اغلب این وضعیت برگشت‌پذیر است و پس از پایان دوره درمان، موها دوباره رشد می‌کنند. این اختلال در چرخه آناژن رخ می‌دهد و در بیماران سرطانی به وفور مشاهده می‌شود. برای کاهش ریزش مو، درمان‌های حمایتی مانند کلاه‌های سرد یا مینوکسیدیل مورد استفاده قرار می‌گیرد و مطالعات نشان می‌دهند که این روش‌ها بر روی تا ۱۰۰ درصد بیماران تأثیر مثبت دارند. تشخیص وضعیت از طریق مشاوره پزشکی انجام می‌شود و پیشگیری شامل ارائه اطلاع‌رسانی قبل از شروع درمان است. البته در مواردی که ریزش مو دائمی باشد، گزینه‌هایی مانند پیوند مو در دسترس است.

 

نقش آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی

آنتی‌بیوتیک‌ها مانند تتراسایکلین یا داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، اغلب چرخه رشد مو را مختل می‌کنند یا التهاب را افزایش می‌دهند و منجر به ریزش تدریجی و کمبود ویتامین‌ها می‌شوند. با اینکه ریزش معمولاً پس از قطع دارو متوقف می‌شود، اما ایبوپروفن در دوزهای بالا ریزش را تا ۲۰ درصد افزایش می‌دهد. تشخیص این نوع ریزش از طریق بررسی تاریخچه پزشکی انجام می‌شود و جلوگیری معمولاً شامل انتخاب جایگزین‌ها یا مکمل‌های ویتامین است.

 

هورمون‌درمانی و داروهای فشار خون

هورمون‌درمانی برای سرطان پروستات می‌تواند ریزش مو را کاهش دهد، اما داروهای فشار خون مانند بتا بلاکرها (مثلاً پروپرانولول) و دیورتیک‌ها ممکن است جریان خون به پوست سر را کاهش داده و منجر به ریزش دیفیوز شوند. این ریزش معمولاً پس از تغییر دارو بهبود می‌یابد. تشخیص این نوع ریزش از طریق آزمایش خون انجام می‌شود و پزشک برای پیشگیری، جایگزین‌های بدون عارضه را انتخاب می‌کند. در صورت ریزش شدید، درمان‌های حمایتی مانند مینوکسیدیل مفید هستند.

 

علت ریزش مو مردان و نقش داروهای روانپزشکی

داروهای روانپزشکی مانند لیتیوم برای اختلالات دوقطبی ریزش دیفیوز ایجاد می‌کنند، و برخی ضدافسردگی‌ها ریزش خفیف دارند. لیتیوم چرخه مو را مختل کرده و تا ۴۰ درصد بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع ریزش معمولاً برگشت‌پذیر است و پس از قطع یا تغییر دارو، موهای از دست رفته، مجدداً رویش می‌کنند. با استفاده از مشاوره روانپزشکی و جایگزین‌ها یا مکمل‌های بیوتین امکان کنترل چنین ریزش‌هایی وجود دارد. البته، تغییر سبک زندگی هم در کنار موارد یاد شده، بسیار مفید خواهد بود.

 

تستوسترون درمانی و تأثیر آن در مردان

در مردان، تستوسترون درمانی (TRT) برای کمبود تستوسترون، DHT را افزایش می‌دهد و به ویژه در افراد ژنتیکی حساس، ریزشی شبیه آلوپسی آندروژنتیک ایجاد می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند TRT اگر کنترل نشود، ریزش را حتی تا ۵۰ درصد هم افزایش می‌دهد. برای درمان این وضعیت، می‌توان دوز دارو را کاهش داد یا آن را با مهارکننده‌های DHT مانند فیناستراید ترکیب کرد. تشخیص این نوع ریزش از طریق آزمایش خون تستوسترون انجام می‌شود و ریزش مو معمولاً با قطع درمان به حالت طبیعی برمی‌گردد.

 

جمع‌بندی علت ریزش مو مردان

علت ریزش مو مردان و زنان اغلب متفاوت است. ریزش مو در مردان، که به عنوان آلوپسی شناخته می‌شود، به دلایل هورمونی، ژنتیکی و محیطی رخ می‌دهد. دی‌هیدروتستوسترون (DHT) به عنوان یکی از عوامل اصلی این مشکل شناخته می‌شود که باعث کوچک شدن فولیکول‌ها و نازک شدن موها می‌شود. همچنین، اختلالات تیروئید، کمبود آهن و استرس از دیگر عوامل مؤثر در ریزش مو هستند. به طور خاص، آلوپسی آندروژنتیک، که شایع‌ترین نوع ریزش مو در مردان است، حدود ۹۵ درصد از موارد را شامل می‌شود. برای مدیریت ریزش مو، درمان‌هایی مانند فیناستراید، مینوکسیدیل، پیوند مو و همچنین تغییر سبک زندگی، مدیریت استرس و … با نظر پزشک متخصص توصیه می‌شوند.