تأثیر آلودگی هوا بر سلامت چیست؟ آلودگی هوا به وجود ذرات معلق، گازها و مواد شیمیایی مضر در جو اطلاق میشود که میتواند ناشی از فعالیتهای انسانی مانند صنعت، حمل و نقل و سوزاندن سوختهای فسیلی باشد. این پدیده به عنوان یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی و بهداشتی عصر حاضر شناخته میشود. آلودگی هوا نه تنها بر کیفیت زندگی تأثیر میگذارد، بلکه به طور مستقیم با بروز انواع بیماریها مرتبط است. مطالعات نشان دادهاند که قرارگیری در معرض آلودگی هوا منجر به بروز بیماریهای تنفسی مانند آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) میشود. همچنین، ارتباط مستقیمی بین آلودگی هوا و بیماریهای قلبی، سکته مغزی، مشکلات پوست و مو، آسیب به سیستم ایمنی بدن، اختلالات روانی و … وجود دارد.
چنین مسئلهای به ویژه در گروههای آسیبپذیری مانند کودکان و زنان باردار بمراتب نگرانکنندهتر است، زیرا تأثیرات منفی آن به سلامت نسلهای آینده آسیب میزند. مقاله حاضر به بررسی رابطه آلودگی هوا با بیماریها و مشکلات مختلف خواهد پرداخت.
1. تاثیر آلودگی هوا بر سلامت ریهها
آلودگی هوا به عنوان یکی از عوامل اصلی بیماریهای ریوی شناخته میشود. ذرات معلق و گازهای مضر موجود در هوا به ریهها آسیب رسانده و منجر به بروز بیماریهای مختلف میشوند. مهمترین بیماریهای ریوی ناشی از آلودگی هوا شامل موارد زیر هستند:
1-1- آسم
بین آلودگی هوا و تشدید علائم آسم ارتباط معناداری وجود دارد. مطالعات نشان میدهند که ذرات معلق و آلایندههای گازی مانند دیاکسید نیتروژن (NO2) و اوزون (O3) تحریککنندههایی قوی هستند که سبب حملات آسمی میشوند.
2-1- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
این بیماری شامل اختلالات تنفسی مزمن است که معمولاً ناشی از قرارگیری طولانیمدت در معرض آلایندههای هوا است. تحقیقات نشان میدهند که آلودگی هوا سبب پیشرفت و تشدید علائم COPD میگردد.
3-1- عفونتها
در هوای آلوده معمولاً ذرات معلقی چون PM10 و PM2.5 و نیز گازهای مضری مانند دیاکسید گوگرد (SO2) و دیاکسید نیتروژن (NO2) وجود دارند که به ریهها نفوذ کرده و باعث التهاب و آسیب به بافت ریه میشوند. ذرات معلق به عمق ریهها نفوذ کرده و با سیستم تنفسی تعامل نموده و نهایتاً منجر به بروز بیماریهای تنفسی و افزایش خطر عفونتها میشوند.
2. تأثیر آلودگی هوا بر سلامت قلبی
در خصوص بیماریهای قلبی عروقی، همواره از آلودگی هوا به عنوان یکی از عوامل خطرآفرین یاد شده است. مطالعات متعدد نشان دادهاند که قرارگیری در معرض آلودگی هوا موجب بروز و تشدید بیماریهای قلبی میشود. در ادامۀ همین مطلب، به جزئیات بیشتری در ارتباط با این مساله میپردازیم.
1-2- ارتباط بین آلودگی هوا و بیماریهای قلبی عروقی
ذرات معلق و گازهای مضر موجود در هوا، به ویژه PM2.5 و دیاکسید نیتروژن (NO2)، با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی مرتبط هستند. این آلایندهها قادر به ایجاد و تشدید علائم التهاب سیستمیک و آسیب به عروق خونی هستند. نتایج پژوهشی که در مجله “Circulation” منتشر شد، نشان میدهد که افزایش سطح آلودگی هوا با افزایش خطر سکته قلبی و دیگر مشکلات قلبی مرتبط است.
2-2- تأثیرات بلندمدت بر سلامت قلب
قرارگیری طولانی مدت در معرض آلودگی هوا به تغییرات ساختاری و عملکردی در قلب و عروق منجر میشود. کسانیکه بیشتر در معرض آلودگی هوا هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به افزایش فشار خون، تصلب شرایین و نارسایی قلبی دارند. این واقعیت در یکی از تحقیقاتی که نتایج آن در “European Heart Journal” به چاپ رسید، تائید کرد افرادی که در معرض آلودگی هوا به مدت طولانیتری باشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و مرگ زودرس هستند.
3. آلودگی هوا و سیستم ایمنی بدن
آلودگی هوا تأثیرات منفی زیادی بر سیستم ایمنی بدن ومتعاقب آن، بر آسیبپذیری در برابر التهابات و عفونتهای ریوی دارد. ذرات معلق و آلایندههای شیمیایی موجود در هوا به عملکرد سیستم ایمنی آسیب رسانده و در نتیجه، بدن را در برابر عفونتها و بیماریها آسیبپذیرتر میکنند. ارتباط آلودگی هوا و سیستم ایمنی بدن حداقل از دو بعد قابل بررسی است:
1-3- آلودگی هوا و سیستم ایمنی
آلودگی هوا به طور مستقیم باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن میشود. پیامدهایی که در اثر آلودگی هوا در سیستم ایمنی بدن ایجاد میگردند بدین شرح میباشند:
التهاب مزمن
قرارگیری در معرض آلودگی هوا تأثیرات عمیقی بر سلامت انسان دارد و یکی از این تأثیرات، ایجاد التهاب مزمن در بدن است. التهاب به عنوان یک پاسخ طبیعی بدن به آسیب یا عفونت شناخته میشود، اما وقتی به صورت مزمن و مداوم وجود داشته باشد، احتمال پدیدار شدن مشکلات جدیتری افزایش مییابد. آلایندههای هوا، مانند ذرات معلق و گازهای سمی، به سلولهای ایمنی آسیب میرسانند و عملکرد آنها را مختل مینمایند. این اختلال به معنای کاهش توانایی بدن در شناسایی و مبارزه با عفونتها و بیماریهاست. مطالعات نشان دادهاند که قرارگیری در معرض آلودگی هوا باعث افزایش تولید سیتوکینهای التهابی میشود. سیتوکینها پروتئینهایی هستند که نقش مهمی در تنظیم پاسخ ایمنی دارند. افزایش سیتوکینها سبب تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به بیماریهای عفونی و مزمن، مانند بیماریهای قلبی و دیابت، میشود.
تأثیر بر سلولهای ایمنی
آلودگی هوا بر عملکرد سلولهای ایمنی، به ویژه ماکروفاژها و لنفوسیتها نیز تأثیرگذار است. سلولهای حاضر نقش مهمی در شناسایی و نابود کردن پاتوژنها دارند لذا آسیب به آنها منجر به کاهش کارایی سیستم ایمنی میشود.
2-3- آلودگی هوا و عفونتها
آلودگی هوا به طور غیرمستقیم یعنی از طریق کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن، باعث تشدید عفونتها نیز میشود. مساله عفونت در دو بعد به ترتیب زیر اتفاق میافتد.
افزایش خطر عفونتهای تنفسی
آلودگی هوا به عنوان یک عامل خطر مهم، باعث تشدید بیماریهای تنفسی مانند آسم و بیماری انسدادی مزمن تنفسی (COPD) میشود. ذرات معلق و آلایندههای موجود در هوا، التهاب و آسیب به بافتهای ریوی را افزایش داده و در نتیجه عملکرد ریهها را کاهش میدهند. همچنین، قرارگیری در معرض این آلایندهها با افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه هم مرتبط است.
کاهش واکنش ایمنی
آلودگی هوا، واکنش ایمنی بدن در برابر واکسیناسیون را کاهش میدهد. افرادی که در مناطق با آلودگی بالا زندگی میکنند، ممکن است پاسخ کمتری به واکسنها نشان بدهند و در نتیجه، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های عفونی قرار بگیرند.
این مطلب را بخوانید: برای آلودگی هوا چه مکمل هایی بخوریم؟
4. تاثیر آلودگی هوا بر سلامت پوست و مو
آلودگی هوا نه تنها بر سیستم تنفسی و قلبی عروقی تأثیر میگذارد، بلکه میتواند آسیبهای جدی به پوست و مو نیز وارد کند. در ادامه به بررسی این آسیبها میپردازیم.
1-4- بررسی آسیبهای پوستی ناشی از آلودگی
آسیبهای پوستی ناشی از آلودگی هوا عمدتاً از 3 بعد قابل بررسی است.
التهاب و تحریک پوست
آلایندههای موجود در هوا باعث التهاب و تحریکات پوستی شده و به تبعِ آن، منجر به بروز مشکلاتی مانند اگزما و درماتیت میگردند. ذرات معلق و گازهای مضر قادر به نفوذ به لایههای عمیقتر پوست هستند و لذا ممکن است موجب واکنشهای التهابی شوند.
پیری زودرس
قرارگیری مداوم در معرض آلودگی هوا باعث پیری زودرس پوست می شود. آلودگیها، تولید رادیکالهای آزاد را بیشتر میکنند و بدین ترتیب، سبب تخریب کلاژن و الاستین پوست میشوند. نتیجه اینکه، آلودگی هوا به افزایش چین و چروک و افتادگی پوست منتهی میشود.
بروز لک و تیرگی
آلودگی هوا میتواند منجر به بروز لکها و تیرگیهای پوستی از طریق چند مکانیسم زیر شود:
الف) افزایش تولید ملانین: ذرات معلق و آلایندههای موجود در هوا، به پوست آسیب میزنند و باعث ایجاد التهاب میشوند. التهاب، فعالیت ملانوسیتها (سلولهای تولیدکننده ملانین) را افزایش داده و در نتیجه تولید ملانین بیشتر میگردد. نهایتاً افزایش ملانین در سطح پوست به تیرگی و لکهای پوستی منجر میشود.
ب) رادیکالهای آزاد: آلودگی هوا باعث تولید رادیکالهای آزاد در پوست میشود. این رادیکالها به سلولهای پوست آسیب میزنند و موجب تغییرات رنگدانهای در پوست میشوند که در نهایت به بروز لک و تیرگی کمک منتهی میگردد.
ج) تحریک و التهاب: آلایندههای موجود در هوا قادر به تحریک و التهاب پوست هستند. التهابات پوستی از جمله عوامل مؤثر در افزایش تولید ملانین و بروز لکهای پوستی است.
2-4- تأثیر آلودگی هوا بر سلامت مو
علاوه بر پوست، آلودگی هوا بر سلامت مو نیز تاثیرات جدی دارد. تاثیرات منفی بر مو بشرح زیر هستند.
آسیب به فولیکولهای مو
آلودگی هوا به فولیکولهای مو آسیب زسانده و باعث تضعیف آنها میگردد. جالب است بدانید که ذرات معلق و گازهای مضر قادر به نفوذ به پوست سر هستند و بنابراین، میتوانند باعث التهاب و کاهش جریان خون به فولیکولها شوند. در صورت وقوع این امر، طبیعتاً با ریزش مو مواجه خواهیم شد.
کاهش سلامت مو
مواد شیمیایی موجود در هوای آلوده به ساختار مو آسیب رسانده و غالباً به شکل خشکی، کدری و شکنندگی موها ظاهر میشوند. همچنین، آلودگی باعث تجمع آلودگی بر روی مو و پوست سر گشته و به مشکلاتی مانند شوره سر و خارش دامن میزند.
ریزش مو
افرادی که در مناطق با آلودگی بالا زندگی میکنند، بیشتر در معرض ریزش مو قرار دارند. تحقیقات علمی حاکی از آن هستند که پروتئینهای اساسی مورد نیاز برای رشد مو که شامل بتا کاتنین، سیکلین D1، سیکلین E و CDK2 هستند، با قرار گرفتن در مجاورت آلایندههای هوا به طور معنی داری کاهش نشان میدهند. بتا کاتنین نقش موثری در رشد موهای جدید دارد که با قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی هوا بطور چشمگیری از میزان آن کاسته شده و در نتیجه، پروتئینها و مکانیسمهای ضروری رشد مو کاهش مییابند.
همچنین، بررسیها حاکی از آن هستند که آلودگی هوا ممکن است به دلیل افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب، باعث مرگ سلولی کراتینوسیتهای فولیکولی (سلولهای خود تجدید شونده در چرخه رشد مو) شود. نهایت اینکه، آلایندههای هوا با غلظت بالا، به کوتیکول مو، کورتکس و پروتئینهای کراتین مو، آسیب وارد نموده و منجر به شکستگی تار موها یا ضعیف شدن و خشکی مو میشوند.
5. تأثیر آلودگی هوا بر سلامت کودکان و زنان باردار
آلودگی هوا بطور کلی برای تمامی گروههای سنی و جنسی با شرایط بهداشتی و سلامتی مختلف، مضر است اما دامنه این آسیبها در بین همه آنها به یک اندازه نمیباشد. در بحث بهداشت و سلامتی، معمولاً دو گروه کودکان و زنان باردار بطور ویژه مورد توجه قرار گرفته و وضعیت آنها بطور جداگانهای بررسی و پیگیری میشود. آثار و آسیبهای آلودگی هوا بر این دو گروه جمعیتی در ادامه مورد بررسی قرار میگیرد.
1-5- آسیبهای خاص به سلامت کودکان
کودکان از جمله گروههای سنی هستند که بشدت در معرض پیامدهای منفی ناشی از آلودگی هوا قرار دارند. خطرات محتمل در مورد کودکان عبارتند از:
تاثیر بر سلامت ریه کودکان
کودکان همواره در حال رشد هستند و دقیقاً به همین خاطر هم بیشتر در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند. این مساله از آنجا ناشی میشود که قرارگیری کودکان در معرض آلایندهها منجر به توسعه نادرست ریهها شده و احتمال اینکه آنها در آینده دچار انواع مشکلات تنفسی مزمن از قبیل آسم و برونشیت شوند را افزایش میدهد.
افزایش خطر عفونتهای تنفسی
کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیفتر، بیشتر در معرض ابتلا به عفونتهای تنفسی قرار دارند.
2-5- خطرات برای زنان باردار و جنین
زنان باردار نیز همانند کودکان از جمله گروههای بسیار آسیبپذیر در برابر خطرات ناشی از آلودگی هوا میباشند.
تأثیر بر سلامت مادر
زنان بارداری که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، ممکن است دچار مشکلات تنفسی و قلبی شوند و در نتیجه، سلامت کلی مادر و جنین دچار مخاطره گردد.
تأثیر بر رشد جنین
آلودگی هوا احتمال بروز نقصهای مادرزادی همچون مشکلات قلبی و عصبی در جنین را افزایش میدهد.
بیشتر بدانیم: خواص کورکومین چیست؟
6. تأثیر آلودگی هوا بر سلامت روان
آلودگی هوا نه تنها بر سلامت جسمی تأثیر میگذارد، بلکه تأثیرات ناگواری بر سلامت روان نیز در پی دارد. تاثیرات عمدتاً در بخشهای زیر هستند.
1-6- افزایش اضطراب و افسردگی
قرارگیری در معرض آلودگی هوا با افزایش سطح اضطراب و افسردگی افراد ارتباط دارد. این تأثیرات ممکن است هم ناشی از تأثیرات فیزیکی آلودگی بر بدن باشند و هم ناشی از احساس ناامنی و نگرانی از وضعیت محیط زیست باشد.
2-6- کاهش کیفیت خواب
آلودگی هوا میتواند به اختلال در خواب و کاهش کیفیت آن منجر شود. خواب ناکافی و بیکیفیت میتواند به مشکلات روانی، از جمله اضطراب و افسردگی، دامن بزند.
3-6- تأثیر بر عملکرد شناختی
قرارگیری در معرض آلایندههای هوا تأثیرات منفی قابل توجهی بر عملکرد شناختی و یادگیری دارد. بررسیها نشان دادهاند که آلایندههای موجود در هوا با میزان اختلال در فرآیندهای شناختی مانند حافظه، تمرکز و همچنین توانایی حل مسئله نزد افراد مرتبط هستند. این مشکلات به ویژه در کودکان و نوجوانان که در حال توسعه مهارتهای شناختی خود هستند، بیشتر دیده میشود. کاهش عملکرد شناختی به نوبه خود، غالباً سبب افزایش استرس و اضطراب در افراد میگردد زیرا، ممکن است چنین احساس شود که تواناییهایشان تحت تأثیر قرار گرفته و در انجام وظایف روزمره و تحصیلی با مشکلات بیشتری مواجه میشوند. این احساس ناکامی و عدم موفقیت در یادگیری، دوباره موجب اختلال بیشتر در فرایندهای شناختی شده و لذا، چرخهای تشدید یابنده بین اختلال در عملکرد شناختی و استرس شکل میگیرد.
7. تأثیر آلودگی هوا بر سلامت دستگاه تولید مثل
مطالعهای که توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سال 1402 انجام شد، نشان میدهد که آلایندههای هوا تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت انسان دارند. این آلایندهها شامل ذرات معلق هوا (PM)، منواکسیدکربن (CO)، دیاکسید گوگرد (SO2)، اکسیدهای نیتروژن (NOx)، ازن (O3) و فلزات سنگین (VOCs) هستند.
1-7- ذرات معلق هوا
این آلایندهها از طریق مکانیزمهای مختلف به ناباروری منجر میشوند. به عنوان مثال، ذرات معلق هوا (PM) ممکن است به راحتی وارد سیستم تنفسی شده و موجب التهاب و آسیب به بافتهای ریه و سایر ارگانهای بدن گردند. این التهابها به نوبه خود، قادر به ایجاد عوارضی چون مشکلات هورمونی و اختلال در عملکرد تولید مثل منجر میشوند.
2-7- منواکسیدکربن
منواکسیدکربن (CO) نیز یکی از آلایندههای خطرناکی است که باعث کاهش سطح اکسیژن در خون و در نتیجه، اختلال در عملکرد کلیه ارگانها میشود. این وضعیت، چیزی است عملکرد تولید مثل را تحت تاثیر قرار میدهد و احتمال باروری را کاهش میدهد.
3-7- دیاکسید گوگرد
در رابطه با دیاکسید گوگرد (SO2) و اکسیدهای نیتروژن (NOx)، متخصصان معتقدند که دو آلاینده مذکور، از جمله عوامل محیطی مهم اثرگذار بر تشدید ناباروری قلمداد میشوند. ترکیبات دیاکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن به تغییرات شیمیایی در بدن منجر شده و فرآیندهای بیوشیمیایی مرتبط با تولید مثل را مختل میکنند.
4-7- ازن
ازن (O3) به عنوان یک آلاینده اتمسفری نیز با ایجاد استرس اکسیداتیو در سلولهای بدن مرتبط بوده و احتمال ناباروری را افزایش میدهد. استرس اکسیداتیو عموماً به تخریب سلولهای تولید مثلی و کاهش کیفیت اسپرم و تخمکها منجر میشود.
5-7- فلزات سنگین
دست آخر هم فلزات سنگین (VOCs) را داریم که در گروه آلایندههای خطرناکی قرار گرفته که از طریق مواد غذایی، آب و هوا وارد بدن شده و اثرات مخربی بر روی سیستم تولید مثل برجای میگذارند. فلزات سنگین با تغییرات ژنتیکی و اختلالات هورمونی ارتباط نزدیکی داشته و ممکن است باعث ناباروری شوند.
مقابله با آثار زیانبار آلودگی هوا با استفاده از مکمل کورکوجین پلاس
مقابله با آلودگی هوا یقیناً نیازمند راهکاری ترکیبی و چند جانبه است. یکی از روشهای مبارزه (البته در کنار سایر راهکارها)، اصلاح برنامه غذایی و نیز، استفاده از مکنلهای غذایی مناسب و موثر است. کورکوجین پلاس در این میان، یکی از بهترین مکملهای موجود است که علاوه بر فواید فراوان خود، نقش مهمی در کاهش و حتی از بین بردن پیامدهای منفی آلودگی هوا بر بدن دارد. این مکمل که توسط شرکت نویاویژن تولید شده، کاملاً بر پایه گیاهی طراحی شده است و حاوی چهار ماده ارزشمند شامل کورکومین، ویتامین C، زینک و آنتیاکسیدانها میباشد. ترکیبات ذکر شده نه تنها در پیشگیری از آسیبهای ناشی از آلودگی هوا مؤثرند، بلکه در درمان بسیاری از مشکلات سلامتی و پزشکی دیگر نیز تأثیرات مثبت دارند. در رابطه با مدیریت آثار زیانبار آلودگی هوا، کورکوجین پلاس مشخصاً دارای فواید زیر میباشد:
خواص آنتیاکسیدانی کورکوجین پلاس
کورکوجین پلاس به عنوان یک مکمل طبیعی، با ترکیب عصارههای زردچوبه و زنجبیل، ویتامین C و زینک، به منبعی قوی از آنتیاکسیدانها تبدیل شده است. این چهار ماده به دلیل خاصیت آنتیاکسیدانی قوی خود، قادر به خنثیسازی رادیکالهای آزاد و جلوگیری از آسیبهای اکسیداتیو ناشی از آلودگی هوا هستند. در روزهای آلوده، رادیکالهای آزاد به ریهها و بافتهای دیگر آسیب رسانده و خطر ابتلا به بیماریهای ریوی و قلبی را افزایش میدهند. کورکومین موجود در زردچوبه به عنوان یک ضد التهاب قوی عمل کرده و قادر است تا التهابهای ناشی از آلودگی را کاهش دهد. همچنین، زنجبیل با خاصیت ضد التهابی خود به بهبود وضعیت گوارشی و کاهش حالت تهوع ناشی از آلودگی منجر میشود.
تقویت سیستم ایمنی با کورکوجین پلاس
یکی از ویژگیهای بارز کورکوجین پلاس، توانایی آن در تقویت سیستم ایمنی بدن است. ویتامین C و زینک موجود در مکمل کورکوجین پلاس به عنوان عناصر کلیدی در تقویت سیستم ایمنی شناخته میشوند. ویتامین C به تولید سلولهای ایمنی کمک کرده و با خواص آنتیاکسیدانی خود، از بدن در برابر عفونتها و بیماریها محافظت میکند. زینک نیز نقش مهمی در عملکرد صحیح سیستم ایمنی دارد و باعث بهبود پاسخ ایمنی بدن میشود. با مصرف کورکوجین پلاس، بدن قادر خواهد بود تا به طور مؤثرتر با عوامل بیماریزا و آلودگیهای محیطی مقابله کند و در نتیجه، سلامتی کلی فرد را بهبود بخشد.
جمعبندی
آلودگی هوا به عنوان یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی و بهداشتی، تأثیرات منفی فراوانی بر سلامت انسان دارد. کثیفی هوا، همواره با ایجاد بیماریهای تنفسی مانند آسم و COPD، مشکلات قلبی، آسیب به پوست و مو، ریزش مو، پیری زودرس و افزایش خطر ابتلا به عفونتها، به ویژه در گروههای آسیبپذیر مانند کودکان و زنان باردار، همراه بوده است. در این راستا، مکملهای غذایی میتوانند به عنوان راهکاری مؤثر در مقابله با آثار منفی آلودگی هوا عمل کنند. “کورکوجین پلاس”، محصولی گیاهی از شرکت نویاویژن، با ترکیبات ارزشمندی چون کورکومین، ویتامین C، زینک و آنتیاکسیدانهایی چون جینجر (زنجبیل)، موجب تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب میگردد. این مکمل با خاصیت آنتیاکسیدانی قوی خود، قادرند که رادیکالهای آزاد را خنثی کرده و از آسیبهای ناشی از آلودگی هوا جلوگیری کند.