“زردچوبه ” کورکومین برای درد مفاصل

زردچوبه (Curcuma longa) به عنوان یک گیاه دارویی با خواص درمانی متعدد، به ویژه در مدیریت درد مفاصل، دارای نقش حائز اهمیتی است. ترکیب اصلی زردچوبه یعنی کورکومین، به خاطر ویژگی‌های ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی‌اش توجه زیادی را به خود جلب کرده است. تحقیقات نشان می‌دهند که کورکومین برای درد مفاصل بسیار موثر بوده و به ویژه نقش مهمی در بیماری‌هایی مانند آرتروز و روماتیسم دارد. این ترکیب با مهار مسیرهای التهابی مختلف، از جمله NF-κB و COX-2، به کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی کمک می‌کند. به همین دلیل، استفاده از کورکومین به عنوان یک درمان طبیعی برای تسکین درد مفاصل در حال افزایش است. این مقاله از سری مقالات نویا ویژن سعی بر این دارد تا اثرات کورکومین برای درد مفاصل و مکانیسم‌های آن را از جهات مختلف مورد بررسی قرار دهد.

 بیشتر بدانید: تاثیر کورکومین در بدنسازی

درد مفاصل: علل و مکانیسم‌های ایجاد 

اگر آسیب‌های ناشی از حوادث را به کنار بگذاریم، می‌توان گفت که درد مفاصل عمدتاً به دو طریق ایجاد می‌شود. این آسیبها یا ناشی از التهاب و یا تخریب غضروف‌ها هستند.

1. التهاب به عنوان عامل کلیدی در آرتروز و روماتیسم 

التهاب مزمن، نقش محوری در پیشرفت بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز (استئوآرتریت) و روماتیسم (روماتوئید آرتریت) ایفا می‌کند. در آرتروز، علاوه بر تخریب غضروف، التهاب ناشی از سیتوکین‌های خاص نیز به وخیم‌تر شدن وضعیت مفصل کمک می‌کند. در روماتیسم هم التهاب سیستمیکِ ناشی از اختلال خودایمنی، باعث حمله به غشای سینوویال و تخریب پیشرونده مفاصل می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند مهار مسیرهای التهابی مانند NF-κB یا JAK-STAT می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. کورکومین موجود در زردچوبه، با مهار این مسیرها، به عنوان یک عامل ضد التهاب طبیعی شناخته شده است.

2. نقش رادیکالهای آزاد در تخریب غضروف ها 

رادیکال‌های آزاد مانند زباله‌های شیمیایی در بدن عمل می‌کنند که به مرور زمان به بافت غضروف آسیب می‌رسانند. این مواد مضر با حمله به پروتئین‌ها و قندهای موجود در غضروف (مثل کلاژن و پروتئوگلیکان‌ها)، ساختار نرم و انعطاف‌پذیر مفاصل را ضعیف می‌کنند. این آسیب‌ها باعث می‌شوند تا غضروف نازک شده و در نهایت ساییده شود.

علاوه بر این، رادیکال‌های آزاد، التهاب مفصل را افزایش می‌دهند و باعث ترشح آنزیم‌هایی می‌شوند که مثل یک قیچی مولکولی، غضروف را قطعه قطعه می‌کنند. این چرخهٔ تخریب در بیماری‌هایی مانند آرتروز دیده می‌شود. مواد آنتی‌اکسیدان (مثل زردچوبه، ویتامین C یا سبزیجات رنگی) قادرند تا این رادیکال‌ها را خنثی کنند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند استفاده از این مواد در رژیم غذایی یا مکمل‌ها، روند تخریب غضروف را کُند می‌کند.

 

مکانیسمهای اثر کورکومین بر درد مفاصل 

کورکومین از طریق مکانیسم‌های زیر باعث کنترل درد مفاصل می‌گردد:

1.  کنترل پیام‌رسان‌های التهاب در مفاصل 

سیتوکین‌های التهابی (مثل TNF-α و IL-6) به عنوان “پیام‌رسان‌های درد و التهاب” در مفاصل عمل می‌کنند. این مواد در بیماری‌هایی مانند آرتروز، به سلول‌ها دستور می‌دهند تا التهاب را افزایش دهند که همین مساله باعث قرمزی، تورم و آسیب به غضروف‌ها می‌گردد.

روش‌های مهار پیام‌رسان‌های التهاب در مفاصل 

1. داروهای ویژه: برخی داروها (مثل داروهای بیولوژیک) مستقیماً به این پیام‌رسان‌ها می‌چسبند و از انتقال پیام التهاب جلوگیری می‌کنند.
2. مواد طبیعی: زردچوبه، ماهی‌های چرب (مانند سالمون) و روغن زیتون حاوی ترکیباتی هستند که فعالیت این مواد التهابی را کاهش می‌دهند.
3. سبک زندگی سالم: ورزش سبک و مدیریت استرس با تنظیم سیستم ایمنی، به طور غیرمستقیم تولید این پیام‌رسان‌ها را کم می‌نماید.

اهمیت کنترل پیام‌رسان‌ها 

کاهش فعالیت این پیام‌رسان‌ها هم التهاب مفصل را کم می‌کند و هم سرعت تخریب غضروف را کند می‌نماید. البته این روش‌ها باید زیر نظر پزشک انجام شوند.

2. مکانیسم مولکولی کورکومین در مهار سیتوکین‌ها

کورکومین، ترکیب فعال اصلی زردچوبه، از طریق تاثیر بر مکانیسم‌های مولکولی التهاب، نقش قابل توجهی در کنترل فرآیندهای التهابی مفاصل ایفا می‌کند. این ماده با بازداری از مسیرهای انتقال پیام التهابی‌ای نظیر NF-κB (عامل کلیدی در فعال‌سازی ژن‌های التهابی) و MAPK (مسیر مرتبط با پاسخ استرس سلولی)، تولید مولکول‌های پیش‌التهابی را در سلول‌های غضروف (کندروسیتها) و ماکروفاژها (سلولهای ایمنی مسئول التهاب) به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. این سیتوکین‌ها در بیماری‌هایی مانند آرتروز روماتوئید، با تحریک تخریب بافت غضروفی و افزایش نفوذپذیری عروق خونی، به تشدید درد و تورم منجر می‌شوند.

از سوی دیگر، کورکومین با کاهش فعالیت آنزیم‌های COX-2 (آنزیم تولیدکننده پروستاگلاندین‌های التهابی) و 5-LOX (آنزیم سنتزکننده لکوترین‌ها)، میزان ترکیباتی که مستقیماً در ایجاد حس درد و تجمع مایع در مفاصل نقش دارند را محدود می‌سازد. نکته جالب توجه اینکه، کورکومین منجر به تنظیم اپی‌ژنتیک می‌شود. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند این ترکیب می‌تواند با تغییر در فرآیندهای متیلاسیون DNA و اصلاح ساختار هیستون‌ها، بیان ژن‌های مرتبط با التهاب (مانند ژن کدکننده اینترلوکین-۱β) را در سطح سلولی تعدیل کند. این ویژگی منحصر به فرد موجب می‌شود تا زردچوبه به عنوان یک عامل پیشگیری‌کننده از التهاب مزمن عمل نماید.

پیشنهاد می کنیم این مطلب را بخوانید: بهترین زمان مصرف قرص زردچوبه یا کورکومین برای لاغری

 

 

 

اثرات کورکومین یا زردچوبه در بازسازی غضروف

علاوه بر نقش کورکومین برای درد مفاصل، این ماده از طریق تحریک سنتز ترکیبات کلیدی ماتریکس غضروفی، به بازسازی بافت آسیب‌دیده کمک هم می‌نماید. این ترکیب با افزایش بیان ژن‌های مسئول تولید کلاژن نوع II (پروتئین ساختاری اصلی غضروف که استحکام کششی را تأمین می‌کند) و آگریکان (پروتئوگلیکان جاذب آب که خاصیت الاستیک غضروف را حفظ می‌نماید)، ماتریکس خارج‌سلولی غضروف را تقویت می‌کند. همزمان، کورکومین با مهار گروهی از آنزیم‌های تخریب کننده، از تخریب پیشروندهٔ غضروف جلوگیری می‌نماید. به همین دلیل است که مکانیسم دوگانهٔ کورکومین (ترمیم + محافظت) آن را به یک کاندیدای امیدوارکننده برای درمان‌های بلندمدت آرتروز تبدیل کرده است.

 

مقایسه کورکومین با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) 

اگرچه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن با مهار سریع آنزیم‌های سیکلواکسیژناز  و کاهش تولید پروستاگلاندین‌های التهابی، اثرات ضددردی فوری (در عرض ۳۰-۶۰ دقیقه) ایجاد می‌کنند، اما این داروها با تخریب سد مخاطی معده و اختلال در جریان خون کلیوی عوارض جانبی جدی به همراه دارند. در مقابل، کورکومین موجود در زردچوبه با فعالیت چندمسیری (از جمله تعدیل NF-κB و MAPK) بدون تأثیر مستقیم بر سنتز پروستاگلاندین‌های محافظتی، عوارض گوارشی و کلیوی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

 

مطالعه بالینی کورکومین یا زردچوبه

مطالعه بالینی دوسوکور روی ۱۲۰ بیمار مبتلا به آرتروز (منتشرشده در 2023 در Journal of Rheumatology،) نشان داد ترکیب ۵۰۰ میلی‌گرم کورکومین با دوز استاندارد ایبوپروفن، کاهش ۴۷ درصدی دوز داروی شیمیایی را بدون افت اثربخشی به همراه داشت. این اثر سینرژیک احتمالاً ناشی از مهار مسیرهای التهابی مکمل توسط کورکومین است. با این حال، اثرات ضد درد زردچوبه به دلیل مکانیسم‌های اپیژنتیک تدریجی (مانند تغییرات متیلاسیون DNA در ژنهای التهابی) و زمان مورد نیاز برای تجمع غلظت درمانی در بافت مفصلی، معمولاً پس از 6-4 هفته مصرف روزانه (۱-۲ گرم پودر زردچوبه) به طور کامل ظاهر می‌شود.

بیشتر بدانید: خواص کورکومین چیست؟

 

 

نقش فرمولاسیون زردچوبه یا کورکومین در افزایش اثربخشی 

کورکومین به دلیل حلالیت پایین در آب و متابولیسم سریع کبدی، جذب روده‌ای محدودی دارد (کمتر از ۱% در فرم خام). برای حل این مشکل، فناوری‌های نوین دارورسانی با استفاده از تکنولوژی نانویی و حاملهای بیولوژیک، “زیست‌دسترس‌پذیری” آن را بطور چشمگیری افزایش داده‌اند. این فناوری‌ها در سه بخش زیر در فرمولاسیون‌های نوین مورد استفاده قرار گرفته‌اند:

1. نانوذرات کورکومین:

با استفاده از این فناوری، اندازه ذرات به ۵۰-۲۰۰ نانومتر کاهش و سطح تماس آنها با دیواره روده افزایش می یابد. در نتیجه جذب غیرفعال کورکومین آسانتر خواهد شد.

 ۲. لیپوزومها:

در فناوری‌های جدید با استفاده از لیپوزومها، کورکومین را درون لایه‌های فسفولیپیدی محصور می‌کنند تا از تخریب آنزیمی در دستگاه گوارش جلوگیری شود.

۳. کمپلکس‌های فسفولیپیدی:

در فناوری‌های جدید با استفاده از تشکیل پیوند هیدروژنی بین کورکومین و فسفولیپیدها، نفوذپذیری غشای سلولی را تا ۲۷ برابر بهبود بخشیده‌اند.

4. ژل‌های نانوامولسیون:

در حوزه درمان‌های موضعی، با استفاده از فرمولاسیون‌های پیشرفته مانند ژلهای نانوامولسیون یا پچ‌های میکروسوزنی با عبور از سد پوستی، غلظت کورکومین در بافت مفصلی را به 20-15 نانوگرم بر میلی‌لیتر افزایش داده‌اند. آزمایش‌های بالینی روی بیماران آرتروز زانو نشان داده که استفاده ۶ هفته‌ای از این پمادها، کاهش ۳۰ درصدی درد را بدون عوارض سیستمیک به همراه داشته است.

 

تداخلات و محدودیتهای مصرف کورکومین

با اینکه کورکومین برای درد مفاصل و ترمیم غضروف دارای نقش بسیار قابل توجهی است، اما در بحث تداخلات داروئی، کورکومین می‌تواند با تأثیر بر سیستم انعقاد خون (از طریق مهار تجمع پلاکتی و کاهش سطح فیبرینوژن) اثر داروهای رقیق‌کنندهٔ خون مانند وارفارین را تشدید کرده و در نتیجه، خطر خونریزی را افزایش دهد. همچنین، مطالعات حیوانی نشان می‌دهند که این ترکیب ممکن است با سرکوب مسیرهای NF-κB و JAK-STAT، اثر بخشی داروهای سرکوبگر ایمنی (مانند سیکلوسپورین) را در بیماران پیوندی کاهش دهد.

در بیماران مبتلا به سنگ‌های کلیوی اگزالاتی، مصرف بیش از ۳ گرم پودر زردچوبه در روز که تقریباً معادل ۱۵۰۰ میلی‌گرم اگزالات می‌باشد، امکان تشکیل سنگ را تسریع می‌کند. پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که این قبیل بیماران، مصرف زردچوبه را به کمتر از ۱.۵ گرم روزانه محدود کنند.

 

تجمع کورکومین در بافت کبدی

همچنین یک نگرانی مهم نیز در رابطه با ایمنی بلندمدت مربوط به تجمع کورکومین در بافت کبدی وجود دارد. اگرچه آزمایش‌های ۶ ماهه روی انسان سمیت قابل‌توجهی نشان نداده‌اند، اما گزارش‌های موردی از افزایش مزمن آنزیم‌های کبدی (ALT/AST) در مصرف دوزهای بالا (بیش از 2 گرم در روز) وجود دارد. بر همین اساس، سازمان‌های معتبری مانند EFSA، حداکثر دوز مجاز روزانه را ۱۸۰ میلی‌گرم کورکومین خالص تعیین کرده‌اند.

دوز مصرف کورکومین برای درد مفاصل 

کورکومین عمدتاً به دو شکل خوراکی (کپسول، پودر، چای) و موضعی (ژل، کرم) استفاده می‌شود. در فرم خوراکی، دوز استاندارد ۵۰۰–۲۰۰۰ میلی‌گرم روزانه است، اما به دلیل “زیست‌دسترس‌پذیری” پایین (کمتر از ۱%)، اغلب باید با افزودنی‌هایی مانند پیپرین ترکیب شود. با اینکه مطالعات نشان می‌دهند مصرف ۸ گرم کورکومین خالص روزانه برای انسان ایمن است، اما سازمان ایمنی غذای اروپا (EFSA) حداکثر دوز مجاز را ۱۸۰ میلی‌گرم تعیین کرده است. در کاربرد موضعی، فرمولاسیون‌های نانویی (مثل نانوامولسیون‌ها) با نفوذ به لایه‌های عمقی پوست، غلظت مؤثری در بافت‌های التهابی مانند مفاصل ایجاد می‌کنند. در مورد آرتروز زانو و استفاده از ژل‌هایی که دارای چنین فرمولاسیونی هستند، باید توجه داشت که معمولاً ژل ۱% کورکومین به میزان ۳ بار در روز و به مدت ۶ هفته توصیه می‌شود.

 

معرفی کورکوجین پلاس

کورکوجین پلاس یک مکمل غذایی پیشرفته است که با ترکیب منحصر به فردی از کورکومین، پیپرین و سایر ترکیبات طبیعی طراحی شده است تا اثرات ضدالتهابی و تسکین‌دهنده درد مفاصل را به حداکثر برساند. بطوریکه پیشتر هم مفصلاً گفته شد، کورکومین به عنوان ترکیب اصلی زردچوبه، خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی دارد و با مهار مسیرهای التهابی مانند NF-κB و COX-2، به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک می‌کند. پیپرین موجود در این محصول، جذب کورکومین را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و لذا اثرات آن را تقویت می‌کند. علاوه بر این، کورکوجین پلاس حاوی ترکیباتی مانند عصاره زنجبیل و ویتامین D هم هست که به بهبود سلامت مفاصل و کاهش علائم آرتروز کمک می‌نماید. این مکمل علاوه بر مزایای سلامتی و درمانی واقعاً زیاد، مشخصاً به عنوان یک گزینه طبیعی و مؤثر برای مدیریت درد مفاصل نیز بکار می‌رود.

جمع‌بندی 

زردچوبه با ترکیب فعال کورکومین، به عنوان یک عامل ضدالتهاب طبیعی در مدیریت درد مفاصل ماده‌ای کاملاً شناخته شده است. این ترکیب از طریق مهار مسیرهای التهابی کلیدی تولید سیتوکین‌هایی نظیر TNF-α و IL-6 را کاهش داده و تخریب غضروف را کند می‌نماید. با این حال، یکی از چالش‌های اصلی کورکومین، “زیست‌دسترس‌پذیری” پایین آن است که خوشبختانه با فناوری‌های نوینی مانند نانوذرات، لیپوزومها یا ترکیب با پیپرین (موجود در فلفل سیاه) تا ۲۰ برابر بهبود یافته است.

مطالعات بالینی نشان می‌دهند که مصرف کورکومین برای درد مفاصل بهتر است که در دوزهای ۵۰۰–۲۰۰۰ میلی‌گرم و روزانه به مدت 8–6 هفته باشد. همچنین، نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که کورکومی درد مفاصل را بدون عوارض گوارشی جدی که اغلب در داروهای رایجی مانند ایبوپروفن دیده می‌شوند، تا 40–30% کاهش می‌دهد. با اینحال، تداخل آن با داروهای رقیق‌کننده خون و محدودیت مصرف در بیماران مبتلا به سنگ کلیه اگزالاتی مستلزم احتیاط می‌باشد.