کورکومین مهمترین ترکیب فعال موجود در زردچوبه (Curcuma longa) است که به عنوان یکی از ارزشمندترین ادویهها در طب سنتی و مدرن شناخته میشود. زردچوبه به خاطر رنگ زرد روشن و طعم خاصش در آشپزی استفاده میشود و به عنوان یک ماده غذایی مغذی و دارویی مورد توجه قرار دارد. کورکومین همچنین به عنوان یک آنتیاکسیدان قوی و ضد التهاب هم بسیار شهرت داشته و آثار مثبتی بر سلامت انسان برجای میگذارد. این ترکیب در بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش التهاب و پیشگیری از برخی بیماریها نقش مهمی ایفا میکند. مطالعات متعددی نشان دادهاند که کورکومین در درمان بیماریهای مزمنی همچون دیابت، آرتریت و برخی انواع سرطان نیز مؤثر است. به همین دلیل، زردچوبه به عنوان یک ادویه و کورکومین به عنوان ماده موثره آن، همواره مکملهای غذایی و دارویی مهمی در بسیاری از فرهنگها بوده است.
خواص کورکومین در طب سنتی و مدرن
زردچوبه و ماده موثره آن یعنی کورکومین، در طب سنتی و مدرن به دلیل خواص درمانی و سلامتیاش از اهمیت ویژهای برخوردار است. در طب سنتی، بهویژه در فرهنگهای آسیایی، زردچوبه به عنوان یک داروی طبیعی برای درمان انواع بیماریها مورد استفاده قرار میگرفته است. این ادویه به عنوان یک ضد التهاب و مسکن طبیعی شناخته میشده و در درمان مشکلات گوارشی، دردهای مفصلی و عفونتها کاربرد داشت.
در طب مدرن، تحقیقات علمی نشاندهنده تأثیرات مثبت کورکومین بر سلامت انسان است. بررسیهای مختلف و متعدد حاکی از آن هستند که این ترکیب در کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش خطر ابتلا به سرطان، کنترل قند خون و بسیاری بیماریها و موارد دیگر نقش کارآمدی دارد. در ادامه این مقاله سعی خواهیم کرد تا بخشی از مهمترین خواص این ماده طبیعی پر ارزش را معرفی نمائیم.
خواص کورکومین و تاثیر آن بر کاهش التهاب مفاصل
کورکومین بهعنوان یک ماده ضد التهاب طبیعی باعث کاهش التهاب مفاصل میشود. مکانیسم عمل آن به اینصورت است که؛ اولاً، با مهار تولید پروتئینهای التهابی از قبیل فاکتور نکروز توموری آلفا (TNF-α) و اینترلوکین-6 (IL-6)، سبب کاهش التهاب میگردد. این پروتئینها در فرآیندهای التهابی نقش کلیدی دارند و مهار آنها باعث کاهش علائم التهاب میشود. ثانیاً، کورکومین توانایی مهار مسیرهای سیگنالدهی التهابی، مانند مسیر NF-κB را دارد. این مسیر یکی از اصلیترین مسیرهای سیگنالدهی است که در التهاب و پاسخ ایمنی فعال میشود. با مهار این مسیر، کورکومین از فعال شدن سلولهای ایمنی و ترشح مواد التهابی جلوگیری میکند. همچنین، کورکومین به عنوان یک آنتیاکسیدان قوی عمل کرده و از آسیب اکسیداتیو به مفاصل جلوگیری مینماید. این ترکیب با کاهش التهاب و محافظت از بافتها، منجر به بهبود وضعیت مفاصل میشود.
برخی شواهد علمی مبنی بر تأثیر کورکومین بر کاهش التهاب مفاصل
تحقیقات علمی متعددی تأثیر کورکومین بر کاهش التهاب مفاصل را مورد بررسی قرار دادهاند. یکی از مطالعات مهم نشان میدهد که مصرف روزانه کورکومین بهطور قابل توجهی علائم آرتریت روماتوئید را کاهش میدهد. در این مطالعه، بیمارانی که به مدت 8 هفته کورکومین مصرف میکردند، کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل را تجربه نمودند. در یک بررسی مطالعاتی دیگر، تأثیر کورکومین بر آرتروز زانو مورد مطالعه قرار گرفت. نتیجه حاصله نشان داد که کورکومین در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی این بیماران نیز مؤثر است. علاوه بر این، برخی مطالعات آزمایشگاهی نشان دادهاند که کورکومین سبب کاهش التهاب در سلولهای مفصلی هم میشود. شواهد علمی دیگر نشان میدهد که کورکومین با کاهش سطوح پروتئینهای التهابی در خون هم ارتباط معنی داری داشته و بر سلامت مفاصل تاثیر میگذارد. بر اساس نتایج این بررسیها، کورکومین به عنوان یک گزینه درمانی طبیعی و مؤثر برای مدیریت التهاب مفاصل قابل توصیه است.
کورکومین و اثر مراقبت کنندگی از کبد
کورکومین نقش موثری بر بهبود عملکرد کبد هم دارد. با توجه به نتایج تحقیقی که در سال 1398 در دانشکده پزشکی دانشگاه اصفهان انجام شد، مصرف کوتاه مدت (8 هفته) کورکومین منجر به کاهش معنیدار آنزیمهای کبدی ALT و AST در افراد مبتلا با مشکلات کبدی گردید. اما نکته جالبتر اینکه کورکومین با ترمیم بافتهای آسیبدیده کبدی هم ارتباط معنیداری دارد. نتایج مطالعات مختلف حاکی از آن است که زردچوبه و کورکومین دارای خاصیت پیشگیری و درمانی در کاهش عوارض بافتی کبد هستند. در بیماریهای کبدی استرس اکسیداتیو یک عامل کلیدی در ایجاد آسیب بافتی بوده و زردچوبه و کورکومین خاصیت آنتی اکسیدانی قوی داشته و سبب کاهش عوارض بافت کبد مانند التهاب، نکروز هپاتوسیتها، دژنراسیون واکوئلی هپاتوسیتها، اینفیلتراسیون سلولهای التهابی و فیبروز در بافت کبد میگردند. علیرغم مزایای درمانی بسیار متعدد زردچوبه و ماده ارزشمند آن، یعنی کورکومین، یکی از مشکلات این ماده ارزشمند، میزان حلشدگی در آب و زیستفراهمی پائینی آنهاست. این خاصیت باعث میشود که جذب کورکومین در بدن با سهولت انجام نشود. بمنظور فائق آمدن بر این مشکل، اخیراً برخی از محققان با استفاده از علم نانوتکنولوژی، اقدام به تولید نانوکورکومین نمودهاند که امکان جذب تمامی مواد موثر آن را برای بدن فراهم مینماید.
تاثیر کورکومین بر لاغری
شاید برایتان عجیب باشد، اما باید بگوئیم که کورکومین باعث کاهش وزن هم میشود. یکی از مکانیسمهای اصلی که کورکومین به کاهش وزن کمک میکند، افزایش متابولیسم چربی است. این ترکیب با تحریک فعالیت آنزیمهای چربیسوز و کاهش ذخیره چربی در بدن، فرآیند سوخت و ساز را سرعت میبخشد. علاوه بر این، کورکومین سطح قند خون را تنظیم و مقاومت به انسولین را کاهش میدهد. این موضوع به ویژه برای افرادی که دچار چاقی یا دیابت نوع 2 هستند، بسیار مهم است. کورکومین همچنین از طریق کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو که معمولاً با چاقی همراه هست هم میتواند به بهبود سلامت متابولیک کمک نماید. نهایتاً هم باید به این نکته اشاره کنیم که این ترکیب با تأثیر بر هورمونهای مرتبط با گرسنگی، احساس سیری را افزایش داده و بهعنوان یک مهارکننده اشتها و نتیجتاً کاهش وزن، عمل میکند.
برخی شواهد علمی مبنی بر خواص کورکومین در کاهش وزن
تحقیقات علمی مختلفی تأثیر کورکومین بر کاهش وزن و مدیریت چاقی را بررسی کردهاند. یکی از مطالعات تجربی مهم نشان میدهد که مصرف مکملهای کورکومین به مدت 12 هفته، باعث کاهش قابل توجه وزن و دور کمر در گروهی از افراد چاق گردید. در مطالعهای دیگر، اثرات کورکومین بر روی چربیهای بدن و متابولیسم چربی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کورکومین بهطور معناداری سطح چربیهای بدن را کاهش داده و باعث بهبود ترکیب بدنی گردیده بود. مرور سیستماتیک مطالعات موجود نشان میدهد که کورکومین بدون شک، با کاهش وزن و بهبود شاخصهای متابولیک ارتباط نزدیک دارد. بر اساس مرور تحقیقات موجود، کورکومین میتواند بهعنوان یک مکمل مؤثر در برنامههای کاهش وزن مورد استفاده قرار گیرد.
کورکومین و اثر آنتی اکسیدانی
کورکومین، بهعنوان یک آنتیاکسیدان قوی، از سلولها در برابر آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد محافظت میکند. این ترکیب همچنین میتواند فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی دیگر را افزایش دهد و به این ترتیب، حفاظت بیشتری برای سلولها فراهم کند. علاوه بر این، کورکومین ممکن است با مهار رشد سلولهای سرطانی و جلوگیری از گسترش تومورها، در پیشگیری از سرطان مؤثر باشد. تحقیقات نشان میدهند که این ماده بهعنوان یک درمان مکمل در سرطانهای مختلفی از جمله سینه، روده بزرگ، پروستات و پانکراس کارایی دارد. با توجه به عدم گزارش عوارض جانبی و سمیت خاصی برای کورکومین، استفاده از این ترکیب طبیعی بهعنوان یک مکمل دارویی در رژیمهای درمانی برای بیماریهای گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، مطالعات بالینی متعدد نشان دادهاند که مصرف همزمان کورکومین با داروهای شیمیدرمانی میتواند به افزایش اثربخشی این داروها و کاهش عوارض جانبی آنها منجر شود.
اثر کورکومین بر سیستم ایمنی
کورکومین، یک تقویتکننده طبیعی سیستم ایمنی هم هست. این ترکیب بهطور مؤثر عملکرد سلولهای ایمنی را بهبود میبخشد و پاسخ ایمنی بدن را تقویت مینماید. مکانیسم ارتباطی کورکومین با موضوع ایمنی به اینصورت است که از طریق افزایش تولید سیتوکینهای مفید، پاسخ ایمنی بدن را در برابر عوامل بیماریزایی نظیر باکتریها و ویروسها تنظیم و ارتقاء میدهد. علاوه بر این، کورکومین با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو هم به حفظ سلامت سیستم ایمنی کمک میکند. استرسها با هر منشائی که باشند، همیشه باعث ایجاد ضعف در سیستم ایمنی میشوند. خاصیت قابل توجه دیگر کورکومین در حقیقت به توانایی جالب این ترکیب در تحریک فعالیت ماکروفاژها و لنفوسیتها برمیگردد. هر چه میزان فعالیت ماکروفاژها و لنفوسیتها بیشتر باشد، به همان اندازه امکان شناسایی و نابودی پاتوژنها افزایش مییابد.
اثرات ضد ویروسی و ضد باکتریایی کورکومین
تحقیقات متعددی در رابطه با خاصیت ایمنی افزایی کورکومین صورت گرفته است. در برخی از این مطالعات، مشخصاً به این نتیجه رسیدهاند که کورکومین دارای خواص ضد ویروسی و ضد باکتریایی قوی است و توان مقابله مؤثر با باکتریها و ویروسها و جلوگیری یا کندتر کردن رشد این عوامل بیماریزا را دارد. نقش کورکومین در مهار ویروس آنفولانزا و ایدز (HIV) هم در برخی مطالعات مورد تاکید قرار گرفته است. در رابطه با باکتریها هم وضعیت به همین ترتیب است. در تحقیقات مختلف، نقش کورکومین در از بین بردن باکتریهای مختلفی مانند استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا و کاهش عفونتهای باکتریایی به اثبات رسیده است.
محققان همچنین به این نتیجه رسیدهاند که کورکومین با تغییر در غشای سلولی باکتریها و مهار تولید سموم آنها، قادر است که بهطور مستقیم بر روی باکتریها تأثیر بگذارد و منجر به از بین رفتن باکتریها و تقویت سیستم ایمنی بدن شود.
نقش کورکومین در بهبود دیابت
از دیگر خواص کورکومین تاثیر آن بر بیماری دیابت است. کورکومین عمدتاً از دو طریق زیر باعث بهبود علائم دیابت میشود؛
1. تأثیر بر سطح قند خون
بخوبی می دانیم، کورکومین تأثیرات مثبتی بر کنترل سطح قند خون دارد. تحقیقات علمی نشان دادهاند که این ماده با بهبود عملکرد سلولهای بتا در پانکراس، که مسئول تولید انسولین هستند، باعث کاهش سطح قند خون میشود. سلولهای بتا نقش حیاتی در تنظیم قند خون ایفا میکنند و بهبود عملکرد آنها، ناراحتی دیابت را بهتر کنترل میکند. علاوه بر این، کورکومین با مهار آنزیمهای مرتبط با تجزیه کربوهیدراتها، جذب قند در روده را کاهش میدهد. این ویژگی سبب کاهش قند خون پس از مصرف غذا میشود. همچنین، کورکومین به دلیل خواص ضد التهابی و آنتیاکسیدانیاش، با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو ناشی از دیابت همراه است. این عوامل منجر به بهبود کنترل قند خون و کاهش عوارض مرتبط با دیابت میشوند.
2. اثرات بر مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین یکی از عوامل کلیدی در توسعه و تشدید دیابت نوع 2 است. بعبارتی سادهتر، اگر بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان دهد، آنگاه زمینه ابتلا به دیابت نوع 2 فراهم میشود. نقشی که کورکومین در این ارتباط ایفا مینماید این است که در حقیقت حساسیت بدن به انسولین را کمتر میکند. مطالعات مختلف، این اثرگذاری را تائید کرده و نشان میدهند که مصرف کورکومین با کاهش سطح قند خون ناشتا و بهبود عملکرد انسولین ارتباط معنیداری دارد. مکانیسم عملکرد کورکومین به این صورت است که با تأثیر بر مسیرهای متابولیکی مختلف و کاهش التهاب، حساسیت سلولها به انسولین را تنظیم مینماید. بهعلاوه، از طریق کاهش سطح لیپیدهای خون و بهبود پروفایل چربی هم، دیابت را کنترل میکند.
خواص ضد سرطانی کورکومین
گفته میشود که ماده موثره زردچوبه، یعنی همان کورکومین، ترکیبی طبیعی و ارزشمند است که دارای خاصیت ضد سرطانی است. متخصصان حوزه پزشکی هم این ادعا را تائید میکنند. طبق تحقیقات موجود، کورکومین مادهای است که با مهار رشد سلولهای سرطانی و کاهش التهاب، باعث پیشگیری از بروز سرطان میشود. کورکومین بهطور چشمگیری بر روی مسیرهای سیگنالینگ سلولی تأثیر میگذارد و فعالیت آنزیمهای مرتبط با تهاجم و متاستاز را کاهش میدهد. مطالعات آزمایشگاهی هم حاکی از این هستند که کورکومین در برابر انواع مختلفی از سرطانها، از جمله سرطان سینه، روده بزرگ و پروستات، عملکرد بسیار مؤثر دارد. این ترکیب از طریق افزایش آپوپتوز (مرگ برنامهریزیشده سلولی) در سلولهای سرطانی، باعث نابودی آنها میشود.
همچنین باید به این نکته هم اشاره کرد که بیماران سرطانی که تحت درمانهای شیمیائی قرار دارند، در صورت استفاده از کورکومین، عوارض جانبی داروئی کمتری را تجربه خواهند کرد.
خواص کورکومین بر سلامت قلب و عروق
ارتقاء سلامت قلب و عروق هم از جمله آثار مثبت مصرف کورکومین تلقی میشود. این ترکیب با کاهش التهاب و بهبود عملکرد عروق، عملاً احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش میدهد. این مساله به اینصورت اتفاق میافتد که ابتدا کورکومین سبب افزایش تولید نیتریک اکسید میشود و سپس افزایش نیتریک اکسید هم منجر به گشاد شدن عروق و در نتیجه، بهبود جریان خون میشود.
علاوه بر این، یکی از ویژگیهای بارز این ترکیب، توانایی آن در کاهش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) و تریگلیسریدها است. کلسترول LDL معمولاً به عنوان عامل اصلی در بروز بیماریهای قلبی عروقی شناخته میشود و افزایش آن امکان تشکیل پلاکهای چربی در دیواره رگها را افزایش میدهد. بنابراین، کاهش سطح LDL، کمک موثری به پیشگیری از بیماریهای قلبی نموده و بهبود عملکرد قلب و عروق را بدنبال دارد. همچنین مطابق با نتایج تحقیقات مختلف، مصرف منظم کورکومین باعث افزایش جریان خون و کاهش التهاب در رگها و به تبع آن، کاهش فشار خون میشود.
تأثیر کورکومین بر سلامت مغز
سلامت مغز یقیناً تحت تاثیر عوامل تغذیهای و رفتاری مختلفی تامین میشود. کورکومین یکی از مواد تغذیهای ارزشمندی است که علاوه بر آثار مفید بسیار، بر سلامت مغز هم اثرگذار است. نتایج تحقیقات نشان میدهند که کورکومین، عملکرد شناختی و حافظهای را توسعه میدهد. مکانیزم این اثرگذاری بدینگونه است که با افزایش سطح فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF) که مسئول رشد و بقای نورونها است، تقویت سلامت مغز حاصل میشود. کورکومین به کاهش خطر ابتلا به بیماریهای عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون هم منجر میشود و از سلولهای مغزی در برابر آسیبهای اکسیداتیو و التهاب محافظت مینماید. در کنار تمام موارد فوق، کاهش تجمع پروتئینهای مضری همچون آمیلوئید بتا که با بروز آلزایمر مرتبط است هم از جمله خواص و آثار مفید استفاده از کورکومین میباشد.
آثار ضد افسردگی کورکومین
تحقیقات نشان میدهند که ظاهراً کورکومین دارای خاصیت ضد افسردگی هم هست. این ترکیب طبیعی، با افزایش سطح نیتریک اکسید و فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز (BDNF)، باعث بهبود خلق و خو و کاهش احساسات منفی میشود. متخصصان معتقدند در مواردی که بیماران مبتلا به افسردگی به درمانهای داروئی پاسخ نمیدهند، مصرف کورکومین بهعنوان یک مکمل مؤثر در درمان افسردگی در نظر گرفته میشود.
معرفی کورکوجین پلاس
کورکوجین پلاس، محصولی طبیعی از شرکت دارویی نویا ویژن، با فرمولاسیونی گیاهی منحصر به فرد است. این ساشه شامل عصارههای زردچوبه و زنجبیل به همراه ویتامین C و روی میباشد که خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی قوی دارد. کورکومین موجود در زردچوبه و جینجرول موجود در زنجبیل باعث بهبود درد و التهاب مفاصل شده و در درمان آرتروز استخوانی و روماتوئید مؤثر هستند. کاهش درد و التهاب مفاصل، پیشگیری از پیری و انواع سرطانها، تقویت سیستم ایمنی بدن، محافظت از کبد و بطور کلی، هر آنچه که در قسمتهای پیشین همین مقاله در رابطه با خواص کورکومین عنوان شدند، در حقیقت از مزایای مهم کورکوجین پلاس میباشند. کورکوجین پلاس که در ساشههای 10 گرمی تولید میشود، محصولی است مناسب برای کلیه افراد بالای 14 سال که کافی است هر یک ساشه آن در یک لیوان آب داغ حل شده و میل شود.
جمعبندی
کورکومین، ترکیب اصلی زردچوبه، به عنوان یک ادویه و داروی طبیعی در طب سنتی و مدرن شناخته میشود. این ماده به خاطر خواص آنتیاکسیدانی و ضد التهابی خود، تأثیرات مثبت زیادی بر سلامت انسان دارد. کورکومین در بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش التهاب، و پیشگیری از بیماریهای مزمن مانند دیابت، آرتریت و سرطان مؤثر است. این ترکیب با مهار پروتئینهای التهابی و مسیرهای سیگنالدهی مرتبط، به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک میکند. علاوه بر این، کورکومین در کنترل وزن و بهبود متابولیسم چربی مؤثر است و با افزایش تولید انسولین، سطح قند خون را تنظیم میکند. همچنین، این ترکیب باعث تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونتهای ویروسی و باکتریایی میشود. تحقیقات نشان دادهاند که خواص کورکومین، این ظرفیت و توانایی را دارد که به عنوان یک گزینه درمانی طبیعی در ارتقاء سلامت عمومی بدن انسانها، مورد استفاده قرار گیرد.